Cay ve Findik
Belde halkımızın geçim kaynağı genellikle tarım ve hayvancılıktır. Bununla birlikte toprakların dar oluşu halkı başka geçim kaynakları aramaya yöneltmiştir. Bunların başında ticaret ve hizmet sektörü ve diğer sektörlerden, memuriyet ve işçilik oluşturmaktadır
1) Tarım: Halkın başlıca tarımsal faaliyetleri fındık ve çaydır. Ayrıca daha çok kendi ihtiyaçlarında kullanılmak üzere mısır, patates, salatalık ve bunların yanı sıra bazı sebzeler yetiştirilmektedir. Arazinin küçük parçalara bölünmüş olması, tarım gelirlerinin ihtiyacı karşılamamasına neden olmaktadır. Çiftlik niteliğinde geniş araziler yoktur. Toprak her türlü urun yetiştirmeye elverişli olmakla birlikte iklim şartları, üretim üzerinde yıllara göre olumsuz etki yapmaktadır.
2) Hayvancılık: İlçemizde hayvancılık gelir kaynağı olmasından çok halkın kendi ihtiyacını temin etme amacına yöneliktir. En çok sığır mevcut olup genelde ıslah edilmiştir. Küçükbaş hayvan sayısı toprak durumuna göre yeterli miktardadır. Toprak besicilik için yeterli ve elverişli değildir.Yaylacılık yapılamadığından hayvancılık tamamen bitme noktasına gelmiştir.
3) Sanayi Durumu: Bölgemizde büyük sanayi kuruluşları bulunmamakla birlikte yaş çay ürününün işlenmesine yönelik faaliyet sürdüren ve 1986 yılında kurulan 130 ton / gün kapasiteli AKFA Çay fabrikası, 60 ton / gün kapasiteli Ören Çay Fabrikası, 40 ton / gün kapasiteli Amber Çay Fabrikası 30 ton/gün kapasiteli Dilber Çay Fabrikası (kapandı) ve 30 ton / gün kapasiteli Kemaloğlu Çay Fabrikaları mevcuttur. Bunların dışında küçük çapta atölyeler bulunmaktadır.
4) Ticaret Durumu: Tarıma dayalı ürünler arasında fındık, çay ürünleri ile hayvansal ürünlerden, tereyağı, yumurta ile arıcılıktan elde edilen bal gelir kaynaklan arasındadır. Fındığın bir kısmı İlçe’de bulunan FİSKOBİRLİK tarafından alınırken, bir kısmı da tüccar tarafından satın alınır ve pazarlanır. Üretilen çayın tamamına yakın bir kısmı İlçede bulunan özel sektör çay fabrikaları tarafından alınarak işlenmektedir.
Tüketim malları arasında manifatura, tuhafiye, inşaat malzemeleri, dayanıklı tüketim malları, sebze ve meyve toptan ve perakende ticareti yapılır.
-İlçemizde turizm olayı mevcut değildir. İlçede genel idare kuruluşları dışında, Fiskobirlik ve Tarım Kredi Kooperatifi bulunmaktadır
Bankalar : T.C. Ziraat bankası ve Görele Akbank Şubesine bağlı ATM merkezi bulunmaktadır
Fuar, Sergi vb. yerler bulunmamaktadır
ÇAY BİTKİSİNİN ÇOĞALTILMASI
Çay bitkisi genel olarak iki yöntem ile üretilmektedir
1-Generatif Üretim (Tohumla
2-Vejatatif Üretim (Çelik,AŞI,Doku Kültürü)
3- Generatif Üretim: Bu üretim tekniki değişik çay varyetelerinin bir birleri ile tozlaşması sonucu meydana gelen tohum ile olmaktadır. Dolayısı ile elde edilen tohum standart bir varyeteden ziyade melez karaktere sahip çay ocaklarını oluşturmaktadır. Bu üretim yöntemi modern çay tarımında kabul görmemektedir
Çay bitkisinde tohum oluşumu generatif (çiçek) gözlerin oluşması ile başlar. Temmuz ayının ikinci yarısından itibaren çiçek gözleri belirginleşmeye başlar ve periyodik, bir zaman sürecinde olgunlaşan çay çiçekleri açar. Tam çiçeklenme Kasım ayının ikinci yarısı ile Aralık ayının 1. yarısında maksimum seviyeye ulaşır. Tozlaşma (döllenme) yapan çiçek tomurcukları yaklaşık bir yıllık süreçte meyve oluştururlar. Ve oluşan meyvelerin içerisinde çoğunlukla 3 adet olgun çay tohumu meydana gelir. Çay tohumlarının çimlenme kabiliyeti yüksektir. Çevre faktörleri uygunsa (nem,sıclık,v.s) % 90+++n?n üzerinde gerçekleşmektedir. Çay tohumları ekilmeden önce standart bir tohum ve sağlıklı bir fidan elde etmek amaçıyla tasnif edilir. Bu tasnif şekli ilk olarak tohum çaplarına göre yapılır. Çay tohumları 15 mm çapında bir elekten gecirilir. Eleğin üstünde kalan tohumlar ekim için daha uygun niteliktedir. İkinci tasnif şekli ise çaplarına gör tasnif edilen tohumlar ekilmeden önce çimlenme oranını yükseltmek için yaklaşık 2 ile 4 gün su içerisinde bekletilerek tohum kabuğunun yumuşaması ve çatlaması sağlanır, bu süre zarfında su üstünde kalan tohumlar yeniden ayıklanır ve bu tohumlar kullanılmaz neticede yapılan bu tasnifleme yöntemleri ile çay tohumlardaki çimlenme yüzdesi artırılmış olur. Tohumdan tesis edilecek çay bahçelerinde açılacak olan tohum çukurlarına ortalama 3 ile 5 arasında çay tohumu atılır. Tohumlar asgari 210 C de, ortalama 25-30 gün içinde çimlenmektedirler. Tohumla bahçe tesis edilirken Sıra arası 100-120 cm Sıra üzeri 50-60 cm olacak şekilde tohum ekimi ayarlanmalıdır.
9.2. Vejatatif Üretim (Çelik, AŞI, Doku Kültürü): Vejatatif üretim yöntemi melez karakter oluşturmadan veya genetik yapısı korunan üstün karakterlere sahip tiplerin üretilişi yöntemdir. Bu üretim yönteminin en yaygın şekli çelikle üretim yöntemidir. Diğer bir üretim yöntemi olan Aşılama ile üretim hem yoğun emek isteyen bir ii olması hem de aşı tutma oranının düşüklüğü ve maliyeti bu yöntemin uygulanabilirliğini olumsuz etkilemektedir.
Doku kültürü ise yine aşılamada olduğu gibi hem yoğun emek hem de üretim masraflarının yüksek olması nedeni ile bu iki yöntem klonal çay fidanı üretiminde kabul görmemektedir
Çelikle Üretim dünyada en yaygın, hızlı ve en ucuz uygulanabilir bir yöntem olarak kabul görmüştür. Bu nedenle dünya klonal çay üretiminde çelikleme yöntemi esas alınmıştır.
9.2.1 Çelikle Üretim: Nitelikleri, kalitesi ve diğer özellikleri belirlenençay klonlarınınhızlı, yoğun ve ucuz bir şekilde üretilmesi için en uygun yöntemdir. Çelik alınacak klon ocaklar, Kasım-Aralık ayında derin budamaya (20-25 den cm) tabi tutulur. Budanan ocaklardaki sürgünler serbest büyümeye bırakılır ve sürgünlerin boyları 50-60 cm uzunluğa ulaştığında, tepe tomurcuğunun aktif dönemden dormant döneme gecmesi ile vejatatif gelişme döneminin durması neticesinde, çay kalemlerindeki en alttaki yaprak koltuğunda generatif gözün (çiçek tomurcuğunun) belirmesi ile çelik üretimi için ideal olan kalemlerin alınma zamanı gelmiştir. Bu gelişim süreci bölgedeki ekolojik şartlara bağlı olmakla birlikte genel olarak temmuz ayının ikinci yarısında olmaktadır.. İyi çelik tam olgunlaşmış sağlıklı zarar görmemiş yaprağa sahip koltuk altı tomurcuğu sürmemiş uyku halinde (dormant) ya da sadece kabarmış tomurcuk şeklinde ve sert yeşil gövdeye sahip olmalıdır. b) Çelik alma tekniği:
Çelik alınacak çay kalemleri, başparmak ve parmaklar arasında bükülme (eğilme esnekliği ile) test edilir. Tepedeki çok yumuşak kısım ve dipteki sert kısım çelik yapmak için uygun değildir. İyi kalemler eğilebilir ve esnek olmalıdır. Alınacak çelikler tek boğumlu 3-4 cm uzunluğunda yaprak hizasındaki koltuk altı tomurcuğun hemen yukarısından tepesi 45 derecelik bir açı ile kesilmeli, dip kısmı da kesilen üst kısmın ters istikametinde aynı açı ile meyilli kesilmelidir. (fotoğraftaki ideal çay çeliği) Çeliklerin uçlarında çentik kalmayacak şekilde keskin bir şekilde kesilmelidir
9.2.2. Çeliklerin köklenmesi için uygun toprak: İçinde organik madde bulunan kum ve kil karışımı olan orta ağırlıkta iyi işlenmiş tarım toprağı uygundur. Kumlu, killi veya milli topraklar uygun değildir. Ph değeri 4.5 ve 5.5 arası en iyisidir. Bu Ph dışındaki değerlerde Ph yüksekse alüminyum sülfat veya Ph düşükse sönmüş kireç ile belirtilen ph değerlerine ayarlanmalıdır. Çelikleri köklendirme tavaları genelde 120 cm genişlikte ve uygun bir uzunlukta olmalıdır. Toprak yüzeyindeki drenaj kanalı yağış ve sulama suyunu iyi bir şekilde drene edebilmesi için hafif eğimli, ve bükümlü olmalıdır
9.2.3. Polietilen Torbalarda Üretim: Hazırlanan çay çelikleri 15 cm genişlik 22 cm uzunluğundaki polietilen torbalara dikilir. Polietilen torbalara çelikler konulmadan çeliklerin kökleneceği uygun toprak metaryali hazırlanır. Özellikle ağır topraklar, kumlu ve fakir topraklar çeliklerin köklenmesi için uygun bir ortam değildir. Çeliklerin kökleneceği uygun toprak orta ağırlıkta organik materyalce zengin ve elenmiş( 4 no+++lu elekten geçirilir) olmalıdır. Elenen toprak yabancı ot ve diğer hastalıklara karşı dezenfekte (fumigasyon) edildikten sonra elde edilen toprak çok bastırılmaksızın polietilen torbalara doldurulmalıdır.
9.2.4. Çeliklerin Dikimi: Çelikler için en iyi dikim zamanı gün içerisinde sıcak olmayan serin zaman içinde olmalıdır. Toprak yüzeyinde önce 5 cm+++ lik bir çivi veya çukur acıcı ile delikler açılır. Açılan delik çeliğin sapından biraz daha kısa olmalıdır. Deliğin yönü yaprağın neredeyse dik duracak şekildeki pozisyonuna uygun olmalıdır. Eğer yağmur yoksa çelikler en az dikimden 24 saat önce uygun şekilde yastıklarda sulanmalıdır. Çeliğin üst bölgesi toprak yüzeyinden en az 4-5 mm yukarıda olacak şekilde yani sürecek olan üst tomurcuğun korunacak şekilde zarar verilmeden dikilir. Ve ana yaprak dik pozisyonda tutulur. Çelikleri güneşin etkisi ile oluşan yanma zararı ve yaprataki kurumayı engellemek için ana yapraklar nemli olmalı, çelikler doğu veya batyı gösterecek şekilde hepsi aynı yönde dikilmelidir. Dikilen çeliklerde oluşan havayı atmak için (çıkarmak) toprak yüzeyi parmak uçları ile bastırılmalıdır. Toprak yüzeyi rutubetli olmalı ve korunmalıdır. (içi su dolmuş halde değil) Yeni dikilmiş çeliklerin hassasiyetleri göz önüne alınarak doğrudan güneş ışığı ile teması önlenmelidir. Yapılacak Gölgeleme gün ışığının en az % 60-70 in? geçirmemelidir. Kuzey ışığı ise idealdir.
Aşı ile Üretim : Aşı ile üretim çelikle üretimde olduğu gibi anaç ocaklar en geç mart ayında derin (20 cm?den) budama yapılmalıdır. Yeterince olgunlaşan aşı kalemlerinden aşı gözleri veya aşı kalemleri alınarak anaç ocaklara veya çöğür çay fidanlarına yapılır.
1- Sürgün aşı: Sürgun aşı uygulaması budanan çay ocaklarından Kasım-Şubat döneminde alınan aşı kalemleri özellikle mantari hastalıklara karşı dezenfekte edildikten sonra soğuk hava deposunda 3-5 0C+++ de aşı zamanına kadar (nisan-mayıs-haziran) depoda muhafaza edilerek çöğür çay fidanlarına uygulanmaktadır.
2- Durgun aşı: En geç mart ayında budanan anaç ocaklardan, temmuz ayının ikinci yarısında yeterince olgunlaşan aşı kalemlerinden aşı gözlerinin alınması ile hemen aşılanacak olan çöğür çay fidanlarına uygulanması ile gerçekleşmektedir. Bu dönemde yapılan aşı uygulamalarında başarı oranı düşük olmuştur. Bu düşük orandaki tutma yüzdesi çay bitkisinin fizyolojik yapısı gereği bu dönemde aşı kalemlerinde vejetatif gözle birlikte çiçek gözlerinin oluşması ve aşırı sıcakların etkili olduğu belirlenmiştir.
SÜRGÜN PERİYODU
Çay sürgünleri, ortam ve iklim şartlarına bağlı kalmaksızın gelişme dönemlerinde bariz bir dinlenme periyodu (dormant) gecirirler.Dinlenme periyoduna giren sürgünün üç kısmında 5mm kadar uzunlukta bir tomurcuk oluşur ki buna dormant tomurcuk (Banji bud) dinlenme tomurcuğu denir.
Çay Sürgününlerinin Oluşum Periyodu
İklim ve kültürel uygulamalara bağlı olarak dinlenme periyodundan çıkıp gelişme periyoduna giren çay bitkisinde dormant tomurcukların uyanması ile ilk sürgün dönemi başlar. Sürgün gelişim periyodunda ilk olarak Janam, balık yaprak ve sırası ile normal yapraklar birbirini izleyerek oluşur. Bu oluşum beşinçi normal yaprağın tamamlanması ile yeniden dormant dönem başlar ve banji teşekkül eder. Böylelikle ilk sürgün oluşumu tamamlanır.
Belli bir dinlenme periyodundan sonra (2-3 hafta) yeniden uyanan dormant tomurcuklar, ikinci sürgün dönemini başlatır, yeniden sürgün oluşum periyodu devam eder ve normal yapraklar oluştuktan sonra dormant dönem (banji) yeniden başlar. Bu sürgün periyodu ülkemiz ekolojik şartlarının bir gereği olarak, bir vejatosyon periyodunda 3 bazen 4 sürgün dönemi oluşturmaktadır. Vejetasyon periyodu (aktif geli?me dönemi) Mart ayının ilk haftası başlar ekim ayının sonuna kadar devam eder. Bu vejetasyon devresinde 2-3 defa dinlenme (peryodisebanji) periyodu oluşur. Bu süreler ortalama olarak:
I.Dinlenmedevresi:21gün,
II.Dinlenmedevresi:8gün,
III.Dinlenme devresi: 7 gün olmak üzere 36 gün şeklinde özetlenebilir. Bu dinlenme dönemi arasında yer alan sürgün devreleri vardır. Genellikle iklim şartlarına bağlı olarak bu vejetasyon periyodunda 3 bazen de 4 sürgün dönemi oluşmaktadır. Bu sürgün dönemleri oluştuğu zaman itibarı ile
I.Sürgündönemi:Mayıs-Haziran
II.Sürgündönemi:Temmuz-Ağustos III.Sürgün dönemi: Eylül-Ekim
YaprakPeriyodu
Ekolojik şartlara (iklim,toprak,gübre v.s) bağlı olarak, aktif büyüme periyodunda olan çay sürgünündeki tepe tomurcuğun dürülmüş şeklinden yaprak olarak açması için 3-6 gün arasında deşişen bir zaman periyoduna ihtiyaç vardır. Bu süreç yaprak periyodu olarak adlandırılmaktadır
Yaprak Oluşum Periyodu
Yaprak periyodu, çay üreten ülkeler arasında oldukça değişim göstermektedir. Bu değişimi etkileyen en önemli faktör başta enlem derecesi olmak üzere uygulanan kültürel tedbirlerdir. Özellikle enlem derecesine bağlı olarak gün uzunluğu ve sıcaklık, sürgün büyüme oranı ve gelişimini etkileyen en önemli unsurdur.
Ekvatora yakın çay yetiştiren Kenya ve Sri Lanka+++ gibi ülkelerde yaprak ve sürgün oluşum periyodu daha uzun olmakla birlikte ekvatordan uzaklaştıkça yaprak ve sürgün oluşum periyodu kısalmaktadır. Ekvatordan uzaklaştıkça 18 0 güney ve 18 0 kuzey enlemlerin dışında mevsimsel değişim olduğundan sıcaklık ve gün uzunluğu değişmektedir. Bu değişim doğal olarak çay bitkisini ve dolayısı ile sürgün gelişim periyodunu etkilemektedir.
Serbest büyümeye bırakılan çay sürgünleri, gelişim periyodu sonunda 4 Yaprak + tomurcuk veya 5 yaprak + tomurcuk oluşturduğunda dormansi dönemine (banji ) girer.
Toplama Aralığı
Çay tablası üzerinde sürgünlerin gelişim periyodu ve hasat olumu, aynı zaman sürecinde olmayıp farklılık oluşturmaktadır. Bu farklılık 4 ile 14 gün arasında değişim göstermektedir. İşte bu farklı zaman sürecinde oluşan sürgünlerin hasat edilmesine toplama aralığı denir. Toplama aralığı iklim şartlarına ve kültürel tedbirlere bağlı olarak değiıim gösterir.
ÇAY BİTKİSİNDE BUDAMA
Budama, hasattan sonra en önemli kültürel tedbirdir. Serbest büyümeye bırakılan çay bitkileri çiçek ve meyve üretirken çok az miktarda çay üretimi için sürgün verirler. Bu yüzden çay ocaklarını sürgüne teşvik etmek, mekanik veya elle hasadı kolaylaştırmak ve uygun bir toplama tablası oluşturmak için budama yapılır.
Dünyada çay üreten ülkelerde, değişik budama (hafif, orta, ağır budama), (dip, orta, hafif çırpma) ve çırpma yöntemlerini uygulanmaktadır. Bu değişik budama yöntemleri belirlenirken bölgenin iklim şartları (yağış, rakım, toprak yapısı,v.s) ve kültürel uygulamalar esas alınmaktadır. Özellikle vejetasyon periyodunun kısa olduğu yüksek rakımlarda ve kurak iklimlerde budama periyodu daha uzun tutularak uygun budama ve çırpma yöntemleri uygulanır. Aksi takdirde bölgeye uygun olmayan bir budama şeklinin uygulanması çay bitkisine faydadan çok zarar vermekte veya ürün kaybı çok ağır olabilmektedir.
Çırpma: Hasat tablasını düzeltmek ve hasat tablası üzerinde homojen bir sürgün çıkışını sağlamak amacna yönelik olarak yapılan, yüzeysel ve küçük bir budama işlemidir.
Dip Çırpma: En son hafif budamanın 12-15 cm üzerinden kesilir. Düzenli ürün dağılımı sağlamak ve hastalık ve zararlıların ortadan kaldırılması ve toplama tablası yükseklişinin azaltılması için uygulanır.
Budama şekilleri
Hafif Budama: Çay ocaklar?n da 3-4 yılda bir hafif budama uygulanmaktadır. Son budama yüzeyinden 4-5 cm üzerinden kesilmelidir. Hafif budama ile toplama tablasındaki odunlaşma kaldırılmakta, düzenli bir ürün dağılımı sağlanmaktadır. Hastalık ve zararlılarda azalmaktadır. Çay ocaklarında ideal biçimlendirme yükseklişi korunmaktadır.
Orta Budama: Çay ocakları büyüdüğünde toplama yükseklişi artmakta ve hasat zorlaşmaktadır. Bu nedenle uygun bir hasat tablası oluşturmak için toprak seviyesinden 45-60 cm+++ den orta budama yapılır. Böylelikle yaşlı verimden düşmüş alanlar atılır. Ve ocak gençleştirilir. Orta budama 3-4 yılda bir veya 4-5 yılda bir uygulanır.
Verim Budama: Çay ocağı ağır budamada 20-45 cm+++den bütünü ile yenilenmekte ve biçimlenmektedir. Çay ocaklarında ağır budama yapmadan önce, kök sistemi dikkate alınmalı, güçlü, yeterli, olumsuz şartlara karşı mukavim olmalıdır ki büyüme başlangıcında sarsılmamalıdır. Pratikte her ne kadar ağır budamadan kaçınılsa da bazen ağır ölümlerle sonuçlanmaktadır. Özellikle Assam varyetelerinin yetiştirildiği kötü gölgelenmiş kumlu topraklar da ölümler olmaktadır
Orta Çırpma: Son dip çırpmanın 5 cm üzerinden kesilmelidir. Düzenli ürün dağılımı sağlamakla birlikte hastalık ve kuraklığın etkisini azaltmakta banji (dormant) oluşumunu azaltmakta toplama tablası yükseklişini azaltmaktadır
Hafif Çırpma: Çoğunlukla önceki uç alma yükseklişinin 1 cm üzerinden yapılır.
Yüzey Çırpma: Toplama yüzeyi seviyesinde düzenlenmiş olan uç alma seviyesinin 4-6 cm üzerinden kesilir.
Şekil Budaması: Üç yaşını doldurmuş fidanlara ocak oluşturabilmesi için uygulanan (merkezlendirme) budamasıdır. Üç yaşını doldurup yeterli büyüme gösteren (40-50 cm) fidanlara 4. yıl içerisinde Kasım - Aralık veya Şubat aylarında yerden 25-30 cm yükseklikten uygulanan bir yöntemdir.
Gençleştirme budaması: Çay fidanının ilk dikiminden sonra ocak oluşturması için uygulanan şekil budamasındaki 25-30 cm yüksekliğe tekrar dönüş budamasıdır. Normal periyodik budamalarda budama yükseklişi her budama döneminde bir önceki kesim yerinden 5 cm yüksekten budanmalıdır. Dolayısı ile 6-7 kez yapılan periyodik budamadan sonra budama yükseklişi toplama tablası seviyesini geçti?inden yeniden ilk budama yükseklişine tekrar dönmektir
Gençleştirme Budaması
Çay ocaklarında gençleştirme budaması yapmadan önce;
1-Çay ocakları kök hastalıkları ile enfekte olmamalı
2-Çaylık arazi iyi bir drenaja sahip olmalı
3-Çaylık alanlarda%+++de30dan fazla boşluk olmamalı
4-Son beş yılda verimde azalma olduğunda
5-Budamadan önce iyi bir dinlenme dönemi geçirip yeterli miktarda nişasta rezervine sahip olmalıdır
Budama ve Çırpma Zamanı
Genelde budama köklerde iyi rezerve edilmiş (depolanmış) nişasta miktarı ila çay ocaklarının dormant döneme girdişi zamandır. Çırpma uygulamasında çay ocaklarının dinlenme dönemine girmesi zorunluluğu yoktur
Budamanın Faydası
Verimsiz yapılaşmayı ve karışıklığa neden olan Odun kısmını yenilemek veya ortadan kaldırmak
Vejetatif büyümeyi uyarmak veya teşvik etmek Köklerde depolanmış enerjiyi sürgün büyümesi için teşvik etmek Geçmişte oluşan düzensiz ve karışık dallanmanın kaldırılması Ekonomik toplama için toplama tablasını ideal yükseklikte tutmak Ocakları hastalıksız hijyen şartlarda geliştirmek ve büyütmek Hastalık ve zararlıların oranını azaltmak Düzenli ürün almak Budama ile dallanma (merkezleme) teşvik edilerek, ocaklar arasındaki boşlukları daha kısa sürede doldurmak gerekmektedir.